Urazy kolan u dzieci zdarzają się bardzo często. Wynika to m.in z ich dużej aktywności. Rodzice coraz częściej i chętniej zapisują swoje pociechy na różnego rodzaju zajęcia sportowe. Ze szczególnie dużym ryzykiem urazów wiążą się dyscypliny takie jak: piłka nożna, narciarstwo, lekkoatletyka, koszykówka oraz sporty walki.
Wszystko to wiąże się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia urazu kolana, gdzie niektóre z nich mogą być przyczyną niepełnosprawności. Ze względu na ciągły rozwój kości i stawów u dzieci diagnostyka jest trudniejsza niż u pacjentów dorosłych i niejednokrotnie wymaga dodatkowych badań w celu postawienia prawidłowego rozpoznania. Przypadki urazów kolan z którymi dzieci trafiają do przychodni KidsClinic w Kaliszu:
Stłuczenie jest spowodowane tępym urazem. Często występuje jako efekt po upadku kolanem na twarde podłoże. Obserwuje się uszkodzoną skórę, podskórne uszkodzenie tkanek wraz z rozerwaniem drobnych naczyń krwionośnych. W przypadku gdy duża ilość krwi wydostanie się z naczyń krwionośnych może powstać tzw. krwiak. W leczeniu stosuje się: okresowe unieruchomienie kolana, leki przeciwbólowe, zabiegi fizjoterapeutyczne, w razie wystąpienia krwiaka jego usunięcie.
Skręcenie jest jednym z najczęstszych obrażeń występujących u dzieci. Jest to uraz, który polega na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Zwykle powstaje podczas biegania po nierównym terenie lub w nieodpowiednim obuwiu. Często obecny jest ból, obrzęk, krwiak oraz upośledzenie funkcji danej kończyny. Przy niewielkim skręceniu wystarczy odciążenie danej kończyny i ograniczenie jej aktywności przez 2-3 tygodnie, w zaawansowanych przypadkach potrzebna może być rehabilitacja i unieruchomienie na 4-6 tygodni, a nawet leczenie operacyjne. Można stosować również miejscowe okłady chłodzące.
Zwichnięcie stawu występuje, podczas gdy powierzchnie stawowe kości tworzących staw tracą swoją łączność, wraz z towarzyszącym uszkodzeniem więzadeł. Jest poważnym urazem ze względu na bliską obecność tętnicy podkolanowej i nerwów, które czasami mogą ulec uszkodzeniu, co jest groźnym powikłaniem. Zwichnięcie wymaga jak najszybszego nastawienia stawu, a następnie jego unieruchomienia. W przypadku gdy nie można nastawić danego stawu konieczny jest zabieg operacyjny.
Zwichnięcie rzepki występuje głównie u dziewcząt. Objawia się nadmierną ruchomością rzepki. Leczy się nastawieniem stawu oraz usunięciem krwiaka wraz z unieruchomieniem na 4 tygodnie. Nawrotowe zwichnięcia leczy się operacyjnie.
Złamanie przezstawowe obejmuje uszkodzenie chrząstki oraz przerwanie ciągłości powierzchni stawowej. Dziecko skarży się na silny ból. Oś kończyny jest zniekształcona i tworzy się wysięk w postaci krwiaka. W ramach diagnostyki lekarz bada pacjenta, wykorzystując zdjęcia RTG oraz rezonans magnetyczny. W przypadku złamań bez przemieszczenia stosuje się leczenie zachowawcze poprzez unieruchomienie danej kończyny specjalnym opatrunkiem gipsowym lub szyną stabilizacyjną oraz ćwiczenia zalecone przez lekarza bądź fizjoterapeutę. Gdy wystąpi przemieszczenie niezbędne jest leczenie operacyjne oraz w późniejszym etapie odpowiednia rehabilitacja w szynie stabilizującej przez określony przez lekarza czas.
W przypadku uszkodzenia łąkotek dziecko odczuwa ból i charakterystyczne jest tzw. zablokowanie stawu. Obecny jest również obrzęk, wysięk w stawie oraz uczucie przeskakiwania w kolanie. W ramach diagnostyki wykonuje się zdjęcie RTG, USG, rezonans magnetyczny, a w niektórych przypadkach artroskopię diagnostyczną. Zdecydowana większość uszkodzeń łąkotek nie ulega samoistnemu wygojeniu. Najlepszym leczeniem w tym przypadku jest leczenie operacyjne.
Uszkodzenie więzadeł może powodować ból i niestabilność stawu. Są one szczególnie niebezpieczne, gdyż mogą doprowadzić do trwałego inwalidztwa. W celu zdiagnozowania tego rodzaju urazu wykonuje się zdjęcie RTG lub rezonans magnetyczny. Leczenie polega na operacji uszkodzonego więzadła, jedynie w niektórych przypadkach wystarczy nakłucie stawu. Przy odpowiednio dobranym leczeniu rokowanie jest dobre.
Uszkodzenie chrząstki stawowej może wystąpić w wyniku bezpośredniego urazu lub w następstwie zwichnięcia stawu. Wykrywane jest za pomocą badania przez lekarza, zdjęcia RTG, USG lub rezonansu magnetycznego. Leczy się to operacyjnie.
Złamanie rzepki: w wyniku tego urazu powstaje krwiak, który należy usunąć. Do diagnostyki niezbędne jest badanie RTG. Bardzo często jest ono złamaniem z przemieszczeniem, którego nie da się leczyć zachowawczo i wymagane jest leczenie operacyjne.
Złamanie dalszej części kości udowej nazywane jest również urazem “deski rozdzielczej” związanym z wypadkiem samochodowym. Objawia się silnym bólem, obrzękiem, krwiakiem czy też nieprawidłowym ułożeniem stawu. Złamanie to jest bardzo niebezpieczne, gdyż może uszkodzić tętnice i nerwy biegnące w dole podkolanowym. Konieczne jest w tym przypadku wykonanie badania RTG. W złamaniu bez przemieszczenia leczenie polega na unieruchomieniu kończyny w opatrunku gipsowym na ok. 4-6 tygodni, natomiast przy obecności przemieszczenia niezbędne jest leczenie operacyjne. Może również wystąpić złuszczenie dalszej nasady kości, które leczy się zazwyczaj zachowawczo, jednak w niektórych przypadkach potrzebne jest leczenie operacyjne.
Chirurg dziecięcy który zajmuje się diagnostyką i leczeniem urazów w przychodni KidsClinic może pomocniczo zalecić wykonanie tomografii komputerowej, jednak należy pamiętać, że badania obrazowe nie zastąpią pełnego badania przez lekarza. Obecnie artroskopia, czyli operacja stawu kolanowego jest bardzo skuteczną metodą operacyjną. Jednak w przypadku, gdy poprzez uraz doszło do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych, rozerwania dużych naczyń krwionośnych lub nerwów, ta forma leczenia może być niewystarczająca. Należy podkreślić, że skutkiem części urazów kolan u dzieci, które były źle zdiagnozowane i nieprawidłowo leczone jest występowanie w przyszłości powikłań, takich jak przewlekła niestabilność kolana, zmiany zwyrodnieniowe, przewlekły ból czy nawet zanik mięśni. Warto udać sie z dzieckiem do poradni urazowo-ortopedycznej dla dzieci ponieważ wczesne wykrycie nieprawidłowości na wczesnym etapie umożliwia uzyskanie bardzo dobrych wyników leczenia, a nawet pozwala uniknąć zabiegu operacyjnego, dlatego też tak bardzo ważna jest diagnostyka i leczenie jak najszybciej po wystąpieniu urazu.
Źródła:
- dr hab. n. med. Tadeusz Sz. Gaździk. Ortopedia i Traumatologia. Tom 1. PZWL, Warszawa 2008
- Wiktora Ortopedia i rehabilitacja. Wydanie II. Jacek Kruczyński, PZWL,Warszawa 2019
- Dr n. med. Marek Libura. Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana. Medycyna Praktyczna. 2023
- dr hab. n. med. Henryk Zwierzchowski. Zarys ortopedii, traumatologii i rehabilitacji narządów ruchu, Ak. Medyczna w Łodzi, 1995
- Dr n. med. Jacek Czapiński. Materiały dydaktyczne. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Diagnostyka i leczenie w urazach stawu kolanowego z uszkodzeniem struktur wewnątrzstawowych.
- nadzw. dr hab. n. med. Tadeusz Trzaska. Najczęstsze urazy stawu kolanowego. podyplomie.pl 2014
