Nadwaga to problem zdrowotny, który prowadzi do wystąpienia chorób, takich jak cukrzyca typu 2 lub ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Standardowe metody leczenia często nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, szczególnie u osób z dużą nadmierną masą ciała. W takich przypadkach lekarze często sięgają po środki farmakologiczne, które wspierają proces odchudzania. Otwierają one nowe możliwości leczenia. W artykule przedstawiono rolę stosowania leków w leczeniu nadwagi.
Czy to nadwaga czy już otyłość?
Według danych NFZ i GUS na otyłość i nadwagę choruje już ponad 9 milionów dorosłych osób w Polsce. Choroba otyłościowa może prowadzić do licznych powikłań takich jak cukrzyca typu 2, choroby sercowo-naczyniowe, zespół bezdechu sennego, stłuszczenie wątroby, choroby nowotworowe, choroby zwyrodnieniowe stawów jak również do zaburzeń zdrowia psychicznego.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wyróżnione są 3 stopnie otyłości w oparciu o wskażnik BMI (Body Mass Index):
Otyłość 1-go stopnia- BMI 30-34.9 kg/m2
Otyłość 2-go stopnia- BMI 35-39.9 kg/m2
Otyłość 3- go stopnia-BMI powyżej 40kg/m2
Osooby z BMI pomiędzy 25-29.9kg/m2 klasyfikowane są jako osoby z nadwagą.
Oprócz BMI, ważnym parametrem jest również WHR (waist hip ratio), czyli stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Nie powinien on wynosić więcej niz 0.85 u kobiet i więcej niż 0.9 u mężczyzn.
Sam obwód talii również jest parametrem, który powinien być obserwowany przez pacjentów. Obwód talii pomiędzy 94-102cm u mężczyzn i pomiędzy 80-88cm u kobiet to tzw. “strefa alarmowa”. Panowie z obwodem talii powyżej 102cm i panie z obwodem talii powyżej 88cm powinni podjąć zdecydowane działania.
Od czego zacząć w walce z otyłością? Jakiego lekarza wybrać?
Podstawą prewencji i leczenia choroby otyłościowej jest modyfikacja stylu życia:
- zwiększenie aktywności fizycznej (zalecane są regularne ćwiczenia aerobowe 5-7 razy w tygodniu po 30–60 minut)
- zmiana nawyków żywieniowych. Bardzo ważne jest ograniczenie spożycia cukrów prostych i redukcja tłuszczów do 25–30% dobowego zapotrzebowania energetycznego organizmu.
Konieczna może być konsultacja lekarska z lekarzem endokrynologiem lub diabetologiem w celu wykonania dodatkowych badań takich jak:
- Pomiary ciśnienia tętniczego
- Badania laboratoryjne jak np. morfologia, próby wątrobowe, profil nerkowy i kostny. Pomiar glukozy na czczo lub HbA1c oraz lipidogram powinny być wykonane w celu wykluczenia cukrzycy typu 2 i zaburzeń lipidowych, które często nie dają żądnych objawów dopóki nie pojawią się komplikacje takie jak np. choroby sercowo-naczyniowe. Lekarz prawdopodobnie zleci również badanie TSH i fT4 w celu wykluczenie niedoczynnośći tarczycy.
W określonych przypadkach konieczna może być dalsza diagnostyka, zwłaszcza u pacjentek z podejrzeniem zespołu policystycznych jajników i osób, które wykazują objawy kliniczne zespołu Cushinga.
Z przeprowadzonych badań wynika, że utrata zaledwie 10kg redukuje ryzyko przedwczesnego zgonu aż o 20-25%, a aż o 40-50% spada ryzyko zgonu z powodów chorób nowotworowych, w których otyłość jest czynnikiem ryzyka. Natomiast nawet niewielka utrata kilogramów o 5-10% wyjściowej masy ciała wiąze się ze znaczną poprawą w kontroli współistniejących chorób przewlekłych takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe.
Przykłady środków farmakologicznych używanych w walce z otyłością:
Kiedy pomimo modyfikacji stylu życia pacjentom nie udaje się uzyskać poprawy w parametrach BMI i WHR, konieczne może być leczenie farmakologicze, a nawet operacja bariatryczna.
W leczeniu farmakologicznym choroby otyłościowej nastąpiła w ostatnich latach prawdziwa rewolucja. Dostępne obecnie w Polsce opcje leczenia farmakologicznego obejmują:
- Orlistat– lek, który zmniejsza wchłanianie tłuszczu z przewodu pokarmowego. Nie jest on często stosowany z powodu dokuczliwych skutków ubocznch takich jak bóle brzucha i biegunka. Średnia utrata masy ciała po około 6 miesiącach stosowania to 4.09kg.
- Bupropion/naltrekson– lek, który zmniejsza odczuwanie głodu poprzez działanie na ośrodek sytości w mózgu, jak również na układ nagrody. Ma on zastosowanie u osób z kompulsywnymi zaburzeniami odżywiania, które „zajadają emocje” lub są „uzależnione od jedzenia”. Średnia spodziewana utrata masy ciała to ok. 3.7-5.7% wartości wyjściowej.
- Analogi GLP-1 RA- liraglutyd (Saxenda) i semgalutyd (Wegovy)- analogi hormonów inkretynowych, które pierwotnie były stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2, ale ze względu na swoje multipotencjalne działanie włącznie ze zwolnianiem motoryki przewodu pokarmowego i odziaływaniem na ośrodek sytości w mózgu, znalazły one zastosowanie w chorobie otyłościowej bez współistniejącej cukrzycy. Preparaty te podawane są w iniekcjach podskórnych raz dziennie (liraglutyd) bądź raz w tygodniu (semaglutyd); dawki są stopniowo zwiększane przez lekarza prowadzącego. Nudności i wymioty, biegunka wzdęcia i ból brzucha to często zgłaszane przez pacjentów objawy uboczne, z upływem czasu ulegają one przeważnie poprawie. Oba preparaty są skuteczne w leczeniu otyłości w połączeniu z modyfikacją stylu życia- średnia utrata masy ciała u pacjentów stosujący liraglutyd to ok. -6.4% wartości wyjściowej, a w pacjentów stosujących semaglutyd -15.85%.
- Tirzepatyd (Mounjaro)- to najnowszy lek stosowany w leczeniu choroby otyłościowej, który w odróżnieniu od liraglutydu i semaglutydu działa nie na jeden, a aż na 2 różne receptory hormonów inkretynowych. Lek ten również podawany jest podskórnie w odstępach jednotygodniowych i wymaga stopniowego zwiększania dawek przez lekarza prowadzącego. Po pierwszym miesiącu stosowania, pacjenci mogą spodziewac sie ok. 4% utraty wyjściowej masy ciała, -11% po 4miesiącach i -21% po 18 miesiącach stosowania. Profil skutków ubocznych jest podobny do liraglutydu i semaglutydu.
Leczenie farmakologiczne choroby otyłościowej to bardzo dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny i w najbliższych latach dostępne będą kolejne leki.
Na chwilę obecną, tylko wymienione powyżej preparaty mają oficjalną skuteczność i licencję na leczenie choroby otyłościowej. Pacjenci nie powinni stosować leków z niesprawdzonych źródeł, których produkcja nie jest objęta regulacjami prawnymi i kontrolą jakości. Niestety, w związku z dużym zapotrzebowaniem na analogi inkretyn w ostatnich miesiącach i brakami w aptekach, pojawiły się w internecie podróbki wyżej wymienionych leków, które w ogóle nie zawierają analogów inkretyn i mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjentów.
Należy pamiętać, że nie u każdego pacjenta leczenie farmakologiczne będzie skuteczne. Jeśli po około 6 miesiącach stosowania nie nastąpi poprawa kliniczna, lekarz prowadzący najprawdopodobniej odstawi preparat i zaproponuje pacjentowi rozważenie leczenia bariatrycznego.
Leczeniem cukrzycy, otyłości oraz nadwagi osób dorosłych zajmuje się dr n. med. specjalista Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Justyna Witczak. Przyjmuje Pacjentów w poradni diabetologicznej dla osób dorosłych KidsClinic w Kaliszu: –Poradnia diabetologiczna dla dorosłych-
